Επιλογή Σελίδας

Σημεία Ενδιαφέροντος

η ελια στη λεσβο

Κοινοτικό Ελαιοτριβείο Μανταμάδου – «Η Μηχανή Τ’ Αγιού»

Στη Λεσβιακή ύπαιθρο οι εργασίες της ελαιοκαλλιέργειας και (κυρίως) της ελαιοσυλλογής  ξεκινούσαν (περίπου) από το Νοέμβριο και διαρκούσαν (περίπου) έως και το Μάιο κάθε χρόνου. Πολύ γνωστά ελαιοπαραγωγικά κέντρα ήταν οι περιοχές της Γέρας, του Πλωμαρίου, της Αγιάσου, του Μανταμάδου, της Αγίας Παρασκευής, αλλά και γενικότερα όλη η κεντρική και βορειοανατολική Λέσβος.

Τα πρώτα ατμοκίνητα ελαιοτριβεία (“μηχανές”) χτίστηκαν περί τη δεκαετία του 1870, ενώ ο αριθμός τους αυξανόταν συνεχώς μέχρι και τις αρχές του 20ού αιώνα. Η τεχνολογία της χρήσης του ατμού, στον τομέα αυτό, επέτρεπε την άλεση μεγάλης ποσότητας ελαιοκάρπου και την ταχύρρυθμη παραγωγή ελαιόλαδου πολύ καλής ποιότητας.

Από τις αρχές του 20ου αιώνα και έπειτα, άρχισαν να χτίζονται πολλά συνεταιριστικά ελαιοτριβεία. Τα περισσότερα ελαιοτριβεία προμηθεύονταν τα μηχανήματα τους είτε από την Αγγλία, είτε μέχρι το 1922, από το εργοστάσιο του Έλληνα Δ. Ισηγόνη, στη Σμύρνη.  Στα ατμοκίνητα ελαιοτριβεία απασχολούνταν αρκετοί ειδικευμένοι εργάτες, όπως: μηχανικοί, μπασκιτζήδες, θερμαστές, ζυγιστές, πετράδες για το σύστημα των ελαιόμυλων, δέτες για τους σάκους, αχθοφόροι κ.α.

Το ελαιουργικό συγκρότημα του Μανταμάδου, είναι και αυτό κοινοτικής ιδιοκτησίας, που χτίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα (1905-1909 πιθανή ημερομηνία αποπεράτωσης) και ονομάστηκε «η μηχανή τ’ Αγιού». Κίνητρο για την κατασκευή του, ήταν η απαλλαγή των μικροκαλλιεργητών, από την «εξάρτηση» τους από τα ιδιωτικά ελαιοτριβεία. Παρά τις αντιδράσεις, των ιδιοκτητών των ιδιωτικών ελαιοτριβείων, για την ίδρυση κοινοτικού ελαιοτριβείου, η συνέλευση των κατοίκων – μικροκαλλιεργητών του Μανταμάδου, προχώρησε στην υλοποίηση της απόφασης.

Πρακτικός μηχανικός πρέπει να ήταν κάποιος Φούσκας, που σύμφωνα με μαρτυρίες κατασκεύασε κι άλλες παρεμφερείς εγκαταστάσεις, αλλά και αρχοντικά σπίτια, στη Λέσβο. Φημολογείται ότι το ελαιοτριβείο κτίστηκε από Μανταμαδιώτες που εργάστηκαν εθελοντικά, όλη η δουλειά έγινε χειρωνακτικά, χωρίς την βοήθεια μηχανικών μέσων. Άρχισε να λειτουργεί το 1909, με μηχανολογικό εξοπλισμό που αγοράστηκε από το εργοστάσιο του Δ. Ισηγόνη στη Σμύρνη, ενώ έκλεισε οριστικά το 1967.

Αποτελείται από τέσσερις ενότητες κτιρίων, διακριτές μεταξύ τους:

α) κεντρικό κτίριο ελαιοτριβείου

β) αποθήκες ελαιοκάρπου («μπάτες)

γ) αποθήκες ελαιολάδου

δ) κτίριο διοίκησης

 

Σήμερα, έχει αναστηλωθεί, και αξιοποιείται ως «πολύκεντρο», για τις ανάγκες της δημοτικής ενότητας Μανταμάδου (θεατρικές ή χορευτικές παραστάσεις, κινηματογραφικές προβολές, συγκεντρώσεις κοκ).

Πηγές

Στρατής Χαλαυτής, «Κοινοτικό Ελαιοτριβείο Μανταμάδου» στο Βιομηχανικά κτίρια στη Λέσβο: 19ος  και αρχές 20ου αιώνα: Ελαιοτριβεία & Σαπουνοποιεία, Παν. Παρασκευαΐδης (Επιμέλεια κειμένων), Εκδ. Τ. Ε. Δ. Κ Λέσβου- Νομαρχία Λέσβου, 1986.

– Ευρυδίκη Σιφναίου, «Λέσβος. Οικονομική και κοινωνική ιστορία (1840-1912)», Μυτιλήνη, Δήμος Μυτιλήνης, 1996.

– Α. Καραγιάννη, Ψηφιακή Χαρτογράφηση Βιομηχανικών Μνημείων της Λέσβου, Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας, Μεταπτυχιακή Διατριβή, Μυτιλήνη, 2006.

– Βαρκαράκη Χρ. & Χτούρης Σ., «Πολιτισμικές πρακτικές, πολιτισμικά δίκτυα και κοινωνική διαφοροποίηση», στο: Χτούρης Σ. (επιμέλεια), Μουσικά σταυροδρόμια στο Αιγαίο. Λέσβος (19ος-20ός αιώνας), Εξάντας & Υπουργείο Αιγαίου, Αθήνα, 2000

Χάρτης

Φωτογραφίες



 

Βίντεο 3D Αναπαράστασης