Η ελιά στην αρχαιότητα
η ελια στη λεσβο
Προϊστορικοί Χρόνοι
Στη Λέσβο τα αρχαιότερα αρχαιολογικά δεδομένα που σχετίζονται με την παραγωγή ελαιολάδου προέρχονται από τον προϊστορικό οικισμό της Θερμής, που βρίσκεται στην παραλία του σημερινού χωριού Πύργων Θερμής Λέσβου. Πρόκειται για μια θέση της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού (3200-2400 π.Χ.), με μετέπειτα οικιστικές φάσεις στη Μέση και Ύστερη Χαλκοκρατία (2000-1300 π.Χ.), που εντοπίστηκε και ανασκάφτηκε κατά τα έτη 1929-1933, από τη Βρετανική Σχολή Αθηνών, με επικεφαλής τη Βρετανίδα αρχαιολόγο Winifred Lamb (1894-1963).
Οι αναφορές των αρχαίων συγγραφέων στις ελαιουργικές εργασίες κατά την αρχαϊκή, κλασική και ελληνιστική εποχή δεν είναι ιδιαίτερα συχνές.
Αντίθετα, πολύ περισσότερα είναι τα αντίστοιχα δεδομένα από τις γραπτές πηγές, αλλά και από τα σχετικά ευρήματα της ρωμαϊκής περιόδου.
Ύστερη Αρχαιότητα
Κατά τη διάρκεια της παλαιοχριστιανικής περιόδου, η Λέσβος εξελίσσεται σε σημαντικό σταθμό του εμπορικού δικτύου της εποχής στον Αιγιακό χώρο, καθώς αποτελεί πέρασμα ανάμεσα στα μεγάλα λιμάνια της νότιας Μικράς Ασίας και της πρωτεύουσας Κωνσταντινούπολης. Κυρίαρχες αυτήν την εποχή είναι και πάλι οι επικράτειες της Μυτιλήνης και της Μήθυμνας.
Παράλληλα αναπτύσσονται οργανωμένα συγκροτήματα αγροτικο-βιοτεχνικού χαρακτήρα, με εργαστήρια παραγωγής επιχώριων προϊόντων (σιτηρών, αλεύρων, οίνου, κεραμικής κ.ά.) και οργανωμένες εγκαταστάσεις ελαιοτριβείων, όπως αυτό που εντοπίστηκε και ανασκάφτηκε στη θέση «Καμπιόστα» Πηγής Λέσβου.