Ευρήματα
η ελια στη λεσβο
Αρχαιολογικά Δεδομένα
Τα υλικά κατάλοιπα της επεξεγασίας της ελιάς και πιο συγκεκριμένα, τα κινητά και σταθερά ευρήματα που έχουν εντοπισθεί μέχρι σήμερα, τόσο στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο, όσο και στη Λέσβο ειδικότερα, αποτελούν σημαντικές ενδείξεις για τον εντοπισμό θέσεων/εγκαταστάσεων αρχαίων ελαιοτριβείων, παρόλο που συχνά η διατήρησή τους είναι αποσπασματική.
Κινητά Ευρήματα
Στη Λέσβο, τα περισσότερα κινητά ευρήματα της κατηγορίας βρέθηκαν επιφανειακά, διασκορπισμένα στην ύπαιθρο, ως επί το πλείστον απομακρυσμένα και αποκομμένα από την αρχική τους θέση, άλλοτε σε δεύτερη χρήση, εντοιχισμένα ως οικοδομικό υλικό κ.ο.κ.
Στην πλειονότητά τους, τα διάσπαρτα ευρήματα της λεσβιακής υπαίθρου σχετίζονται κυρίως με τα δύο πρώτα στάδια παραγωγής, αυτά της σύνθλιψης των ελαιοκάρπων και της έκλθιψης/συμπίεσης της ελαιοζύμης. Πρόκειται για λεκάνες (ημισφαιρικές, κολουροκωνικές, κυκλικής κάτοψης με επίπεδο πυθμένα) και μυλόπετρες (φακοειδείς, κυκλικές) κυρίως τραπητών, αλλά και ελαιομύλων τύπου mola olearia, βάσεις συμπίεσης, ληνοί (κυκλικοί, ωοειδείς, ορθογωνιόσχημοι), βάρη και μονόλιθοι ελαιοπιεστηρίων, όλα ευρήματα που διατηρούνται είτε ακέραια είτε αποσπασματικά.
Στα ιδιαίτερα και σπάνια ευρήματα της κατηγορίας εντάσσεται και ο διπλός μονολιθικός ληνός αρχαίου ελαιοπιεστηρίου της ελληνιστικής εποχής (3ος – 2ος αι. π.Χ.), που βρέθηκε στην περιοχή/θέση «Μάννα» Γέρας και εκτίθεται στον εσωτερικό αύλειο χώρο του Ελαιοτριβείου-Μουσείου Βρανά. Είναι κατασκευασμένος από επιχώριο ασβεστολιθικό πέτρωμα, με διαστάσεις: μέγ. σωζ. μήκος: 2 μ., πλάτος: 1 μ., πάχος: 26 εκ. Τυπολογικά, παρουσιάζει τα χαρακτηριστικά ακανόνιστης ορθογωνιόσχημης βάσης συμπίεσης, η άνω επιφάνεια της οποίας είναι αδροδουλεμένη και διαμορφωμένη σε διπλό εγγεγραμμένο ληνό. Ο τελευταίος ορίζεται από διπλή κυκλοτερή αυλάκωση, η οποία πλατύνεται στο μέσο, όπου διασταυρώνεται και συγχωνεύεται σε μία. Η διάμετρος των κυκλικών επιφανειών συμπίεσης είναι 68 εκ., ενώ η μεταξύ τους απόσταση 23 εκ. Είναι προφανές ότι ο διπλός ληνός προέρχεται από οργανωμένη εγκατάσταση αρχαίου ελαιοτριβείου που λειτουργούσε στην παρακείμενη περιοχή, την ακριβή θέση της οποίας ελλείψει ανασκαφικών δεδομένων δυστυχώς δεν είμαστε σε θέση να τη γνωρίζουμε.
Σταθερά ευρήματα
Από τα σταθερά ευρήματα της κατηγορίας στη Λέσβο, τη σημαντικότερη ίσως ανακάλυψη αποτελούν οι εγκαταστάσεις του ελαιουργείου που ήρθαν στο φως στην αγροτική περιφέρεια της αρχαίας Μυτιληναίας και πιο συγκεκριμένα, στη θέση «Καμπιόστα» που απέχει ένα περίπου χιλιόμετρο από τον σημερινό οικισμό της Πηγής. Η θέση του αρχαίου ελαιουργείου –το οποίο φαίνεται ότι αποτελούσε μέρος ενός ευρύτερου συγκροτήματος αγροτικο-βιοτεχνικού χαρακτήρα, που χρονολογείται από την υστερορωμαϊκή έως και την παλαιοχριστιανική περίοδο– ανασκάφτηκε μεταξύ των ετών 2014 και 2015, στο πλαίσιο της διαπλάτυνσης της 9ης επαρχιακής οδού Θερμής-Πηγής-Λάμπου Μύλων. Από τα ανασκαφικά ευρήματα συνάγεται ότι οι οργανωμένες εγκαταστάσεις του αρχαίου συγκροτήματος σχετίζονται με την παραγωγή και εκμετάλλευση των εγχώριων προϊόντων της βασικής αγροτικής μεσογειακής τριάδας (σιτηρών, ελαιολάδου ή και οίνου) και είχαν δύο χρονικές περιόδους λειτουργίας από τον 2ο έως και τον 6ο αι. μ.Χ.